Buty van Gogha

Historia tych butów zaczęła się, gdy były już stare i zniszczone. Najpewniej w 1888 roku.*
Ciekawy rok. W Londynie grasował Kuba Rozpruwacz. George Eastman patentował kliszę kodak, a niejaki Dorus Rijkers uratował trzydziestu rozbitków ze statku Renown u wybrzeży Holandii.

Mógł to być jeden z tych dni, gdy kapryśne, stalowe, paryskie niebo nisko zawiesza się dachami miasta.

Van Gogh poszedł tego dnia z Montmartru na pchli targ. Może znajdował się on w tym samym miejscu, gdzie i dziś, za Porte de Clignancourt: otwarty kilka lat wcześniej Les Puces de Saint Ouen?

Jeśli targ- to mogła to być sobota. Van Gogh kupił tam parę butów. Starych, schodzonych butów.

Może dziwak, ale dobry klient-tak mógł pomyśleć sprzedawca, choć ci z pchlich targów przyzwyczajeni są do wszystkiego. Kto inny chciałby kupić takie buty?

Van Gogh podobno uznał, że są jeszcze zbyt błyszczące. Założył je w deszczowy dzień i chodził po błotach Paryża. Starł podeszwy, ubrudził, doniszczył.

A potem namalował.

Buty awansowały.

Stały się tematem dla malarza. Tematem, do którego wracał uporczywie. W Paryżu, potem w Arles.

 
Nad tymi butami pochylali się filozofowie. Heidegger, Shapiro, Derrida. Pisali o nich historycy. Identyfikowali, analizowali, interpretowali. Przeczuwali w nich rewolucję.

Wspominał o nich dyskretnie sam Van Gogh, gdzieś w pojedynczych zdaniach listów. I malował buty wielokrotnie. Buty, botki, trapery, chodaki. A w butach- historia ludzi. Malarskie poematy, w których wyjawiał swoją wrażliwość.
Na trud? Na biedę? Na przemijanie? W tych butach jest wszystko. Buty noszą historie.

Mogą być oczywistą metaforą znoju pracowitego życia. Mogą symboliczne wspominać tych, co odchodzą, bo "zostają po nich buty", jak napisał Twardowski? A może po prostu to są buty niepodszyte innym znaczeniem? Po prostu buty?

Buty Van Gogha. Stare, zniszczone.
Ale właśnie za to jak potrafił je pokazać, kocham malarstwo.

* a może 1886- dara wydaje mi się drugorzędna.


Justyna Napiorkowska, historyk sztuki i europeista, prowadzi Galerię Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej w Warszawie, Poznaniu i Brukseli, autorka "O sztuce", Bloga Roku 2010 w dziedzinie Kultury.